Bewust leven – door Ester

Chronische rouw

Eerst probeer je krampachtig jezelf te zijn, maar dat lukt niet. Pas als je durft toe te geven dat er veel veranderd is, ga je jezelf weer herkennen. 

Levenslijn

Ziekte veroorzaakt vaak een breuk in de levenslijn. Die breuk zorgt voor gemis en rouw. En omdat anderen die breuk niet hebben, word je regelmatig geconfronteerd met je verlies.

Toen mijn arbeidsongeschiktheid net een feit was, had ik het gevoel of ik voor straf naar m’n kamer was gestuurd: onvrijwillig pensioen. Ik bevond me opeens in zo’n andere fase van het leven dan leeftijdsgenoten. Ik had heel sterk het gevoel dat m’n leven voorbij was.

Ik was bang toen ik m’n energie niet terug kreeg na kanker. Bang voor de eenzaamheid, bang om te weinig te doen te hebben, maar ook bang voor de uitputting en het lange nadreunen van prikkels. Ik begreep niet wat er met me aan de hand was. 

Wat als dit voor altijd zou blijven? Hoe zou ik hier een balans in vinden? En zingeving? Zou ik ooit nog ergens bij horen? Wie was ik toen ik m’n baan verloor? Hoe kon ik nog een goede dochter/zus/vriendin zijn met zo weinig energie? Wat had ik nog te geven?

En vooral: wat als ‘willen’ altijd sterker zou blijven dan ‘kunnen’? 

In het – vaak onzichtbare – gat tussen willen en kunnen ontstaat (chronische) rouw. Hoe groter de afstand tussen willen en kunnen, hoe groter de (levend)verlieservaring. En meer (levend) verlies leidt vaak tot meer (chronische) rouw. 

Bewust leven en levenskunst

De oplossing was voor mij even simpel als ingewikkeld: bewust leven. 

Hoe het tot dan toe ging, zou ik niet volhouden. Ik moest de overtuiging loslaten dat ik altijd maar m’n best moest doen. Ik mocht m’n grenzen gaan erkennen. Daarvoor moest ik ze wel eerst leren kénnen en er woorden aan leren geven, zodat ik m’n omgeving erin kon meenemen. En ik mocht mezelf toestemming geven om binnen die gestelde grenzen wél te genieten. 

Bewust leven was voor mij dus die strenge stem loslaten. Niet meer met 1 been in m’n oude leven willen staan. Me niet meer schrap zetten, maar proberen mee te veren. Zorgzaam zijn voor mezelf prioriteren. Van overleven naar (bewust) leven. Niet zoeken naar zingeving, maar betekenis toedichten aan alles wat ik doe (of laat). 

Bewust leven schaar ik onder levenskunst. Het is je klachten erkennen, op de rem trappen in je leven en toch voluit (durven) genieten van wat je wel kunt. 

Willen en kunnen 

Na/door ziekte zijn ‘willen’ en ‘kunnen’ vaak geen synoniemen meer. Of eigenlijk waren ze dat vroeger ook niet, al dacht je toen van wel. Dit denken leidt tot overschatting van jezelf en vooral tot onderschatting van je beperkingen. Dit heeft als gevolg: teleurstelling, onzekerheid en verdriet om verlies, rouw. 

Denken in termen ‘wat is nu zorgzaam of haalbaar’ geeft een veel realistischer beeld. Makkelijk is dat –  zeker in het begin – niet, maar het zal je op de langere termijn veel meer levensgemak én -geluk opleveren. 

Terug en verder

Net zoals willen en kunnen geen synoniemen zijn, zijn ‘terug’ en ‘verder’ dat ook niet. Je kunt niet terug naar je oude leven. Je wilt immers graag dóórleven. In dat woord verwijst er niets naar ‘terug’, maar alles naar ‘vooruit’ of ‘verder’. En dat is ingewikkeld, want terugkijkend weet je wat je had; dat voelt vertrouwd en veilig. Heel lang paste het waarschijnlijk ook goed bij je. Dat was het leven zoals je het kende. Vooruitkijken is eng, want het is onbekend; wie ben je als je alles loslaat?

Stilstaan

Maar je hoeft niet direct met grote sprongen vóóruit. Dat denken we vaak. Soms is stilstaan juist al een hele vooruitgang. Wat heb je in het Nu? Wie is er voor je? Wat kun je vandaag? Wat is nu haalbaar en/of zorgzaam? 

Emoties

Tegelijkertijd is (chronische) rouw gek genoeg niet per se het ergst op het moment dat je veel dingen niet kunt. Vaak slaat het juist toe wanneer je voorzichtig aan wél iets kan doen. Dat kleine stapje lijkt dan de zorgvuldig geheelde korstjes van de schaafwond open te krabben en komt symbool te staan voor wat er allemaal juist niét kan. In plaats van blij te zijn met wat kan, word je – steeds opnieuw – verdrietig om wat je verloren bent. 

Wanneer gevoelens van chronische rouw je overvallen, is mijn ervaring dat je ze het best de ruimte kunt geven. Je bent verdrietig of boos dat je ergens in beperkt wordt en dat mag gevoeld worden. Wist je dat een heftige emotie gemiddeld zo’n 90 seconden duurt? Dus ga zitten of liggen en vóel. Voel in alle heftigheid, schreeuw, huil, sla op een kussen. Geef het de ruimte. Laat die tranen maar stromen, ze zijn er toch al. 

Vertrouwen

Twijfel niet aan wat je voelt. Wat je voelt is echt én mag bestaan zonder dat je er woorden voor hebt. Die komen later. Je mag luisteren naar de signalen van je lichaam. Een beetje mildheid naar jezelf zou je niet misstaan. Of in ieder geval erkennen dat die interne criticus heus niet altijd hoeft aan te staan.

Het is verdrietig dat het leven niet zo loopt als je had gehoopt, en misschien zelfs verwacht had. En in die laatste zit de crux. Het leven komt namelijk zoals het komt. Het heeft geen boodschap aan jouw verwachtingen. Voor mij was het belangrijk m’n verwachtingen bij te stellen. Of nog beter: geen verwachtingen proberen te hebben.

Vaak wil je weer ‘gewoon meedoen’, of ‘normaal zijn’, maar eigenlijk zou dat niet het streven moeten zijn. Jezelf zijn in het Nu, in welke hoedanigheid dan ook, is een veel realistischer streven. Al is het vaak ook moeilijk om de ‘nieuwe jij’ te ontwikkelen en intussen te leven tussen ‘oude’ mensen en patronen. Niet alleen jij moet wennen, ook je omgeving heeft daar tijd voor nodig. Ook zij ervaren gevoelens van verdriet en gemis en hebben daar wellicht tijd en ruimte voor nodig om die te verwerken. 

Denken in mogelijkheden

Bewust leven lost niet al je verdriet over levend verlies op. Het gaat over ruimte geven aan dat verdriet én kijken of er (andere) mogelijkheden zijn om iets wel te kunnen. Soms zijn die er niet. Dan is het de kunst om dat te aanvaarden (of verdragen). 

Ik kan bij tijd en wijle enorm verdrietig zijn als ik bijvoorbeeld denk aan alle 50-party’s die ik heb gemist de afgelopen jaren. Maar ik heb wél steeds 1-op-1 afgesproken. Dat was haalbaar. En hoewel ik blij ben om dat te kunnen, doet het me tegelijkertijd pijn dat ik niet op ‘t feestje was met al m’n vrienden bij elkaar. Het verdriet om het missen is er synchroon aan het plezier van het alternatief. 

Verklein dat gat

Hoe meer het jou lukt om je omgeving mee te nemen, hoe meer er kan worden meegedacht in oplossingen. En hoe vaker je tot oplossingen kan komen hoe iets wél kan. Hierdoor verklein je het gat tussen willen en kunnen. 

 Dit kleinere gat tussen zorgt voor minder chronische rouw. Omdat je samen focust op hoe dan wél i.p.v. het zwart-witte ‘het kan niet’. 

Er is helaas geen quick-fix. De ‘aanvaarding van je beperkingen‘ en de ‘terugkeer naar je oude leven’ zijn niet aan elkaar gekoppeld. Er is geen als-dan-relatie. Sterker nog, aanvaarding van je beperkingen zou er wel eens voor kunnen zorgen dat je niét terug kunt naar je oude leven.

Sommige mensen en activiteiten verdwijnen uit je leven. Ook zonder ziekte/beperkingen. En er komen nieuwe mensen bij (dat had ik nooit meer verwacht). En het dankbaarst ben ik voor degenen die met mij wilden en willen nadenken over hoe we de veranderde relatie tot elkaar in een nieuwe vorm kunnen gieten. Niet altijd makkelijk, wel heel waardevol. 

Krachtig en creatief

Het leren leven met een ander zelfbeeld en het wennen aan ‘de nieuwe jij’ kost tijd en zal de ene dag makkelijker gaan dan de andere. Chronische rouw draait niet alleen om de verlieservaring. Gedurende het proces zul je ook zien dat het je kracht geeft. Je wordt creatiever in het vinden van oplossingen wanneer je op beperkingen stuit. 

Het kan ook fijn zijn om eens voor jezelf op een rijtje te zetten waar je trots op bent. Wat kun je en wil je misschien meer van? En wat vind je wellicht belangrijk om door te geven?

Tot slot

Een note to All, maar zeker ook to Self: je bent niet meer waard als je meer doet.  

Je leven is veranderd, maar niet voorbij. Geniet zonder voorbehoud van wat wél lukt of kan. Voer de ongemakkelijke gesprekken over jouw (on)mogelijkheden. Vóel die zon. Knuffel de mensen die je liefhebt. Proost op het leven. Rouw en geluk kunnen (en mogen) naast elkaar bestaan. 

 

Wil je tijdens de themaweek meepraten over dit onderwerp of andere relevante onderwerpen kijk dan op mijn instagram pagina.