Hoe rouwmodellen je tot hulp kunnen zijn

Yvonne - blog rouwmodellen
Rouwen volgens een model?!

Graag deel ik vandaag nog wat meer met je over de rouwmodellen. Niet omdat rouwen in één model past. Niet omdat rouwen een vast stappenplan volgt. En zeker niet omdat rouwen voor iedereen hetzelfde is. Rouwen wordt zo mooi vergeleken met een vingerafdruk. Rouwprocessen kunnen wat van elkaar weg hebben, er zijn overeenkomsten, maar in essentie is het toch voor iedereen anders. Maar een stukje uitleg over wat je tegen zou kunnen komen, hoe rouwen eruit zou kunnen zien, kan soms wel wat rust geven. Dat kan soms net een stukje veiligheid geven om het toe te laten.

Ik neem je graag mee langs drie modellen. Drie bekende modellen waar voor mij allemaal wel iets moois in zit. Namelijk:

1. De rouwfases van Kübler-Ross
2. De rouwtaken van William Worden
3. Het duale rouwproces

De rouwfases van Kübler-Ross

De rouwfases van Kübler-Ross, ook wel bekend als de ‘vijf fasen van rouw’, laten mooi zien welke emoties je kan ervaren bij het omgaan met verlies.

  1. Ontkenning; je doet of er niets aan de hand is, gaat over je grenzen heen, zo nodig met behulp van medicatie of andere hulpmiddelen.
  2. Opstand en boosheid; je vecht tegen je klachten en hebt het idee dat niemand je begrijpt en (de klachten) serieus neemt.
  3. Moedeloosheid en machteloosheid; je bent moe van het vechten, hebt geen oplossingen meer voorhanden, slaapt slecht en kunt daardoor je verantwoordelijkheden niet meer aan.
  4. Verdriet; je moet diep gaan in deze fase. Onder de ontkenning, de woede en het machteloze gevoel zit verdriet. Verlies, falen en loslaten. Afscheid nemen. Dit is een fase die heel lang kan duren, een stap vooruit kun je lang uitstellen.
  5. Acceptatie; het lukt je om anders te kijken naar je probleem, je zet de vechtstand uit en krijgt weer ruimte om op een andere manier naar oplossingen te zoeken, je past je levensstijl aan. Je beseft dat de realiteit niet altijd leuk is. maar ziet ook weer de mooie dingen in je leven.

Het lijkt misschien een lineair proces waar je begint bij fase 1 en klaar bent als je fase 5 bereikt. Dat is echter niet het geval. Je gaat vaak op en neer in de fases. Je kunt weer teruggaan naar een eerdere fase of er één overslaan. En zelfs met momenten in de acceptatiefase zitten en dan, vaak door bepaalde gebeurtenissen, ineens weer in een fase van boosheid of verdriet zitten.

Dat maakt het super frustrerend, omdat je misschien voor je gevoel weer terug bij af bent. Ik hoop dat je door dit model inziet dat het heel normaal is dat het op en neer gaat. Het kan wel zijn dat je verschil gaat merken, dat je op een gegeven moment minder lang in fase verdriet zit of bijvoorbeeld fase boosheid eerder herkent en het daardoor makkelijker toe kan laten, het bespreekbaar kan maken en er eerder uit kunt stappen. Dat is de winst die je dan boekt, maar geen garantie dat het niet meer terugkomt dus. 😉 Maar als je weet dat dat zo is, scheelt dat vaak al heel veel.

Het fijne van dit model vind ik dat het mooi laat zien welke emoties er allemaal kunnen zijn, dat het normaal is om je zo te voelen én dat het normaal is dat de emoties steeds weer terugkeren. De chronische rouw. De schaduw die je meeneemt, soms klein is en soms levensgroot voor je op straat.

Je zou voor jezelf even stil kunnen staan bij deze fases. Welke komen jou bekend voor? Waar zit je de laatste weken veel in?

Rouwtakenmodel van William Worden

De rouwtaken van William Worden laten zien welke taken er zijn binnen een rouwproces. Dit model laat mooi zien dat het geen passief proces is en het zet mooi uiteen wat je hier zelf in te doen hebt. En dus kúnt doen. Ik vind de taken gevoelsmatig iets teveel afgebakend, alsof je de taken afrondt en dan door kunt naar de volgende taak. Maar in tegenstelling tot het fasemodel van Kübler Ross geeft dit model meer woorden aan wat je zelf kunt doen in het rouwproces. Er zijn 4 rouwtaken, namelijk:

  1. Het aanvaarden van de realiteit van het verlies
    De eerste rouwtaak is het onder ogen zien van het verlies. Dit houdt in dat mensen de realiteit van het verlies erkennen. Het kan moeilijk zijn om de pijn en het verdriet onder ogen te zien, maar het is een belangrijke eerste stap in het rouwproces. Het kan helpen om dit samen te doen met iemand anders die je kan helpen bij het onder woorden brengen van de realiteit. Deze taak wordt soms pas later opgepakt, omdat je eerst in een overlevingsmodus komt van oplossingen zoeken en behandelingen ondergaan. Dat kan ook de reden zijn dat je helemaal nog niet toegekomen bent aan je rouwproces. De eerste jaren ga je van behandeling naar behandeling en daarna kom je in een leegte, maar sta je er eigenlijk niet bij stil dat je te rouwen hebt.
  2. Het doorleven van de pijn en het verdriet
    De tweede taak is het ervaren en doorleven van de pijn van het verlies. Rouw kan gepaard gaan met intense emoties zoals verdriet, woede en angst. Het is essentieel dat mensen zichzelf toestaan deze emoties te voelen en te uiten, zonder ze te onderdrukken of te vermijden. Belangrijk hierbij is het meenemen van je omgeving, omdat zij zich heel machteloos kunnen voelen bij alle emoties die ze bij je zien en het gevoel hebben dat ze dit op moeten lossen. Terwijl ‘gewoon’ toelaten hier eigenlijk het belangrijkste is.
  3. Het aanpassen aan een nieuw leven met chronische klachten
    De derde taak is het aanpassen aan een nieuw leven. Een leven met de klachten die je hebt. Het betekent het opnieuw vormgeven van het leven en het ontwikkelen van nieuwe routines en doelen. Dit omvat het identificeren van jouw rollen die veranderd zijn. Het onderzoeken wat jij wil met je leven. Wie jij bent met je klachten.
  4. De aandoening emotioneel een plaats geven en het oppakken van de draad van het leven
    De vierde taak is het behouden van de mooie herinnering aan het leven dat was. Als dat lukt. Ik vind dat zelf een lastige. Bij een overleden persoon wordt vaak met een lach en traan teruggedacht. Natuurlijk kan ik terugdenken aan mooie dingen die ik meegemaakt heb. Maar echt de herinneringen koesteren van dingen die ik nu niet meer kan…ik zie het vooral als die informatie gebruiken om nieuwe haalbare activiteiten te ontdekken en in te zetten. Wat genoot ik toen van en hoe kan ik daar een mouw aan passen zodat ik nu ook weer plezier kan beleven. Dat is dus ook een belangrijk onderdeel van deze taak: je richten op dingen die jou plezier geven, waar je van kunt genieten, die jouw leven waardevol maken. Het nieuwe leven gaan leven. Wetende dat je soms ook weer terugkomt in de andere fases waar de rouw weer meer op de voorgrond staat.

    Ook hier kun je weer even stilstaan bij de rouwtaken en hoe die spelen bij jou. Heb jij bepaalde taken al opgepakt, zie je ertegenop, vind je het spannend?

Het duale procesmodel van Stroebe en Schut

Het laatste model dat ik wil bespreken, is het duale proces van Stroebe en Schut. Zij liepen aan tegen het feit dat mensen sommige fases of taken van bovenstaande modellen gewoon oversloegen of dus steeds op en neer gingen van fase 3 naar 1 en weer naar 4 etc. Dat dat ook mogelijk is, werd later dus toegevoegd bij bovenstaande modellen. Maar Stroebe en Schut merkten dat mensen soms in paniek raakten van dit model, omdat ze dan bijvoorbeeld helemaal niet boos geweest waren.

Mensen raakten in de war en dachten dat ze het niet goed aangepakt hadden. Ze bedachten een eigen model en dit model gaat uit van twee werkelijkheden die beide aandacht vragen. Het verlies en het dagelijks leven vragen beide aandacht. Daarmee krijg je dus een verliesgerichte beweging en een herstelgerichte beweging. Er is niet één beweging beter, je hebt ze allebei nodig om een balans te vinden.

Je kunt het vergelijken met roeien met twee roeispanen. Je hebt ze beide nodig om vooruit te komen. Gebruik je er te lang maar één dan blijf je rondjes cirkelen op het water.

Bij verliesgericht hoort:

– Confrontatie met het verlies
– Betekenissen en gevoelens
– Toestaan van rouw
– Loslaten – herdefiniëren – van relaties en rollen
– Ontkenning, vermijding van herstel

Bij herstelgericht hoort:

– Deelnemen aan veranderende wereld
– Streven naar aanpassing en groei en het vinden van betekenis
– Nieuwe dingen doen
– Afleiding van verlies
– Ontkenning / vermijding van verdriet
– Nieuwe rollen / identiteiten /relaties

Dit duale proces laat mooi terugkomen dat er tijd is voor rouw, verdriet, pijn, gemis, boosheid en frustratie én tijd is voor herstel, voor toekomst, voor mogelijkheden, voor doorgaan. Je hoeft niet te kiezen voor de ene of de andere kant. Het mag door elkaar heen lopen.

Wil je het meteen toepassen? Bedenk dan voor beide kanten eens 3 stapjes die je zou kunnen zetten en pik er deze week 1 uit die je gaat zetten. 

Mijn eigen ervaring

Ik vond het zelf ongelooflijk ingewikkeld toen ik alleen maar lijdzaam toekeek wat er allemaal door mijn vingers glipte. Ik was verlies op verlies aan het stapelen en ik werd met het verlies somberder. Geen idee trouwens dat dat rouw was wat ik voelde. Ik had geen idee hoe de toekomst eruit moest gaan zien. Had het idee dat ik alles en iedereen teleurstelde en had geen energie om stappen te zetten.

Tot ik langzaam toch een beeld kreeg hoe ik mijn leven opnieuw vorm kon gaan geven. Dat werkte voor mij als een katalysator. Het motiveerde mij om stapjes te zetten. Om beter voor mezelf te zorgen, mijn grenzen aan te geven, mijn masker af te zetten, liever te worden voor mezelf, mijn lat omlaag te leggen, te leren denken in mogelijkheden. Ik ging op onderzoek uit wat ik graag deed en bedacht mogelijkheden hoe ik dat kon doen, rekening houdend met mijn pijnklachten.

Ook daar zat natuurlijk rouw doorheen verweven. Want met de stapjes die je zet, zijn er ook steeds weer dingen die tegenvallen of niet kunnen. Verdrietig en frustrerend. Maar hoe beter je jezelf mét je klachten leert kennen, hoe beter je kunt inschatten wat haalbaar is. Voor mijn gevoel moéten er ook nieuwe alternatieven tegenover de verliezen staan. Lichtpuntjes, mogelijkheden. Ik ben ervan overtuigd dat een mens niet enkel verliezen kan incasseren. Dan stort je in. Je hebt een nieuw leven vorm te geven.

Hoe zwaar en ingewikkeld dat ook is. Het kán.

En ik denk eigenlijk ook dat je het aan jezelf verplicht bent. Tussen alle ellende door, maak er wat van!

En dat is misschien makkelijk gezegd, maar ik weet óók hoe het is om helemaal onderuit geschoffeld te worden door en in het leven, dromen in rook op te zien gaan, in de put te zitten, gekwetst te worden, geen mogelijkheden te zien…om toch van daaruit weer langzaam op te bouwen. Ik weet dat dat kan!

En ik weet ook dat rouw voor mij ook nog steeds heel actueel is. Dat er voor mij ook nog veel te rouwen is. En dat mag ook. Zowel rouw als herstel zijn belangrijk.

Ik hoop dat de modellen je een kleine houvast geven en je vooral eruit haalt dat je mag rouwen, de rouw terugkomt en hoe die rouw eruit kan zien. Mocht je nog vragen hebben stuur dan gerust een berichtje.

Lieve groet,

Yvonne

Wil je tijdens de themaweek meepraten over dit onderwerp of andere relevante onderwerpen kijk dan op mijn instagram pagina.

6 reacties

  1. ingrid op 29 juni 2023 om 12:17

    Dank je wel Yvonne voor vandaag

    Fijne tips en adviezen waar ik wel wat mee kan, en merk nu terwijl ik het lees, dat ik steeds meer van mezelf begreep zo van Oooow , en mijn omgeving (best moeilijk)
    Weer heel veel indrukken , ik vind het veel , ik laat het even op me inwerken en lees het dan nog regelmatig door .
    Groet Ingrid

    • Yvonne op 29 juni 2023 om 13:45

      Hoi Ingrid, graag gedaan! Goed idee om het even op je in te laten werken, als het veel voelt voor je. Gelukkig is alles terug te kijken of luisteren. Als je de mailtjes bewaart, heb je een mooie samenvatting van alles dat gedeeld is en kun je ook na de week zo nu en dan er wat bij pakken.

      Een mooie themaweek gewenst en voor nu een fijne dag!

      Groetjes Yvonne

  2. Debby op 29 juni 2023 om 17:40

    Ik heb veel gehad aan Kübler Ross. Als verpleegkundige heb ik dit model in mijn opleiding geleerd en ik wist al toen ik ziek werd, dat ook verlies van gezondheid en alles wat daarmee samenhangt óók een rouwproces is. Ik herkende bij mij de verschillende fases en kon daardoor ook goed accepteren dat het er allemaal bij hoorde. Dat was helpend, dat ik bv niet ook nog moest vechten tegen boosheid maar dat het er gewoon mocht zijn.

    Ik ben benieuwd naar de workshop van vanavond!

    Dankjewel voor al deze info, ik vind het erg interessant. Ook vind ik herkenning en erkenning en dat doet mentaal heel goed!

    Groetjes, Debby

    • Yvonne op 30 juni 2023 om 12:01

      Wat fijn Debby, dat Kübler Ross voor jou zo helpend was. En wat goed dat hier al in de opleiding aandacht aan werd besteed. Ik hoop dat de workshop fijn voor je was en je nog meer herkenning en erkenning heeft gebracht.

      Groetjes Yvonne

  3. Evelien op 5 juli 2023 om 09:06

    Zo helpend deze modellen. Bedankt voor het delen!

    • Yvonne op 5 juli 2023 om 09:07

      Wat fijn om te horen

Laat een reactie achter