Zelfbeeld en chronische klachten

Zelfbeeld van een chronische pijnpatiënt is niet altijd even positief. Het hebben van chronische klachten heeft zeker impact op je zelfbeeld. Als je afscheid moet nemen van het beeld dat je had van jezelf, hoe ga je daar dan mee om?

Zelfbeeld van een chronische pijnpatiënt

Wie zie jij als je in de spiegel kijkt?

Ik deelde eerder over rollen die veranderen en hoeveel impact jouw chronische klachten kunnen hebben op je leven. Wat er wegvalt en waar je afscheid van moet nemen of waar je een andere vorm voor moet vinden. Dat alles kan ook ontzettend veel impact hebben op je zelfbeeld. Door de jaren heen ben je jezelf op een bepaalde manier gaan zien en het is lastig om delen daarvan los te moeten laten.

Wanneer je chronische pijnpatiënt bent heeft dat impact op je zelfbeeld 

Jouw zelfbeeld is het beeld dat je van jezelf hebt gevormd in de loop van je leven. Het bestaat uit verschillende onderdelen, zoals je kenmerken, je kwaliteiten, je mindere eigenschappen, je talenten.

Een negatief zelfbeeld ontstaat door een negatieve bril waardoor je jezelf ziet. Alle negatieve situaties en gebeurtenissen krijgen extra aandacht worden zelfs uitvergroot en blijf je in gedachte herhalen. ‘Die stomme vraag die je stelde of het verkeerde antwoord dat je gaf of de afspraak die je af moest zeggen’. Het blijft maar terugkomen in je gedachten.

Steeds weer trek je dezelfde conclusie:

• Ik ben waardeloos
• Ik ben een niemand
• Ik ben een mislukking
• Ik ben minder dan anderen

Alle positieve dingen die gebeuren ketsen af want die passen niet in het plaatje dat je gecreëerd hebt. Of je maakt ze negatief. De negatieve dingen daarentegen passen perfect en leveren ‘bewijs’ voor dat beeld van jezelf.

In de podcast ‘De podcast psycholoog, aflevering 9’ wordt het boek van Manja de Neef genoemd, genaamd ‘negatief zelfbeeld’. Ik gebruik veel theorie en opdrachten uit dit boek in behandelingen en vind het echt een aanrader. De podcast aflevering ook trouwens. Mooie uitleg over zelfbeeld, hoe het ontstaat en hoe je eraan kan werken.

In de podcast omschrijft Manja de Neef ook mooi dat je zelfbeeld kan veranderen ten tijde van overgangen. Bijvoorbeeld van basisschool naar middelbare school. Maar ook van niet ziek naar chronisch ziek. Daar hadden we het al over in mijn bericht over rolverandering.

Negatieve gedachten

Alle gedachten die jij over jezelf hebt beïnvloeden hoe jij je gedraagt, kijk maar naar onderstaande voorbeelden:

• Als jij jezelf slim vindt zal je sneller een antwoord geven op een vraag van iemand
• Als jij jezelf saai vindt zal je niet snel op de voorgrond treden
• Als jij jezelf minder waard vindt dan anderen zul je niet snel je grenzen aangeven

Hoe jij over jezelf denkt, bewust of onbewust, bepaalt dus je gevoel en je gedrag. En je gedrag zal je gedachten weer beïnvloeden. Zo blijf je in dat cirkeltje zitten.

Jouw gedachten beïnvloeden dus je gevoel en je gedrag. Een mooi voorbeeld om dit duidelijk te maken is het volgende:
Stel je wordt ’s nachts wakker van een geluid
Wanneer jij denkt dat het een inbreker is
Wellicht voel je jezelf angstig, je hartslag gaat omhoog en je zal anders reageren dan…

Wanneer jij denkt dat het geluid komt van een kat die beneden in je woonkamer een vaas omgooit.
Misschien maakt dat je eerder geïrriteerd of boos. Je gaat kijken of je laat het liggen tot morgen.

Hoe jij denkt over een situatie bepaald hoe jij je voelt en hoe jij gaat reageren.
Hoe jij over jezelf denkt bepaald hoe jij je over jezelf voelt en hoe jij je gedraagt, welke situaties je opzoekt of juist uit de weg gaat.

Kritische stem

De kritische stem in je hoofd die blijft roepen dat je het niet goed doet. Anderen noemen het een engeltje en een duiveltje, op de ene en de andere schouder. Weer een ander hoort daadwerkelijk de stem van zijn of haar vader of moeder in zijn hoofd zeggen dat het niet goed genoeg is. Kortom het kan ontzettend veel vormen hebben en de vorm maakt uiteindelijk ook niet veel uit. Wat wel belangrijk is is dat je beseft hoeveel impact het heeft op je gevoel en daarmee op je gedrag.

Dominique Prins

Dominique Prins, kreeg de diagnose Parkinson wat haar leven op z’n kop zette. Ze schreef hier een boek over: ‘De ongemakkelijke lessen van Mrs. P’. En zij schreef voor mij een artikel over haar kritische stem, genaamd Truus en hoe ze daarmee omgaat. Je vindt het bericht hier als blog op de website. Zeker het lezen waard!

Een negatief zelfbeeld en dan? Hoe werk je daaraan?

Ik krijg vaak de vraag: maar hoe kan ik daar nou aan werken? Allereerst dit:

• Besef dat een zelfbeeld dat je (soms) in jaren opgebouwd hebt niet in een paar weken kan veranderen. Geef het de tijd!
• Wees niet streng voor jezelf als het veranderen van je zelfbeeld je niet gemakkelijk afgaat…het is ook echt moeilijk!

Een belangrijke eerste stap is beseffen dat je een negatieve bril op hebt staan en dat je een positieve op moet gaan zetten. Het is zaak dat jij kleine positieve dingen gaat zien.

Zelfbeeld van een chronische pijnpatiënt verbeteren

Positief dagboek

Een mooie opdracht is de volgende:

• Houd een positief dagboek bij
• Schaf een mooi boekje aan waarin je alleen deze positieve punten zet, niet alle verhalen die je in een normaal dagboek zou zetten.
• Kies een vast tijdstip waarop je er iedere dag even voor gaat zitten
• Schrijf hierin iedere dag 3 dingen waar je tevreden over was
• Houd dat heel klein
• Voorbeelden hiervan: kopje koffie gezet en daar de tijd voor genomen, genoten van iets dat ik in de natuur zag, een compliment gekregen, rust genomen
• Wat voor de één positief is is dat niet voor de ander dus maak het specifiek voor jezelf: de één kan tevreden zijn over het helpen van iemand terwijl de ander het juist goed vindt dat een keer niet gedaan te hebben.
• Als je niets kunt bedenken? Doe dan bewust wat extra dingen die erin kunnen: geef een compliment, doet iets voor een ander, pak bewust dat rustmoment, zet een speciaal muziekje op.
• Houd vol, houd vol, houd vol
• Een vervolgstap is eigenschappen van jou koppelen aan deze activiteiten, wat zegt het over jou dat je een rondje gewandeld hebt vandaag? Bijvoorbeeld dat je goed voor jezelf zorgt, dat je actief bent of dat je graag buiten bent. Ben je attent, gezellig, lief, zorgzaam, grappig, creatief, ondernemend, sportief etc.

Vervolgstap opdracht

En als dat je lukt dan komt hier nog een vervolgstap. Ik zag hem niet eerder in deze vorm maar haalde hem uit de eerder genoemde podcastaflevering (nummer 9) van ‘De podcast psycholoog’.

Neem iedere dag 1 minuut, zet een wekkertje en schrijf alle positieve eigenschappen van jezelf op die je kunt bedenken. Wellicht haalt je kritische stem in het begin veel onderuit, zaait ze twijfel. Dat kost tijd…dus heb je minder eigenschappen in een minuut. Naarmate je het vaker doet gaat dat vanzelf makkelijker. Krijg je meer associaties met situaties uit het verleden die dan weer nieuwe eigenschappen oproepen.

Hoe vaker en langer je dit doet hoe meer deze eigenschappen vertrouwd worden en hoe minder vraagtekens je erbij zet. Ik hoop dat jij jezelf de tijd gunt om hiermee aan de slag te gaan :).